SPELMATERIAAL

De speldoos bevat 4 vakken waarin onderstaande elementen opgeborgen kunnen worden:

• 45 landtegels
• 30 technologietegels
• 1 spelbord
• 5 spelerborden
• 1 prijstegel en 1 pion voor het aanduiden van de huidige prijs
• 1 pion in elk van de 5 spelerkleuren
• 20 burgers in elk van de 5 spelerkleuren
• 1 scorefiche in elk van de 5 spelerkleuren
• 95 afvalblokjes
• 4 bruggen
• 1 rondeteller
• 6 scorekaarten
• 9 rampkaarten
• 94 geld – en wetenschapskaarten.

SPELBESPREKING

Inleiding

Elke speler bezit een eigen land. Elk land streeft naar vooruitgang op zijn eigen manier. Een goed draaiende economie en vooruitstrevende wetenschap zijn daarbij onontbeerlijk. Vooruitgang weegt echter ook op het milieu. Alleen de spelers die ook een gezond milieu hoog in het vaandel dragen, kunnen zich ware leiders noemen.

Voorbereiding

• Het spelbord wordt in het midden van de tafel gelegd.
• Kies willekeurig een scorekaart voor ronde II en ronde V en leg ze open op het spelbord.
• Sorteer de land – en technologietegels naar soort en leg ze naast het spelbord.
  De achterkant van de tegels maakt van het sorteren een koud kunstje.
  
• Kies willekeurig 5 rampkaarten en leg ze in volgorde op het spelbord (2 x kaart I-II, 2 x kaart III-IV en 1 kaart V)
  Hetzelfde geldt voor de achterkant van de rampkaarten.
  
• Elke speler kiest een kleur en ontvangt alle spelmateriaal in die kleur.
• Elke speler ontvangt een gemarkeerde landtegel (= starttegel), zet 2 burgers in de aangegeven steden, leg 1 afvalblokje op de landtegel.
  Voor – en achterkant van de starttegel.
  
• Elke speler neemt een spelerbord en gebruikt 3 burgers om zijn inkomsten te markeren. 1 burger wordt gebruikt om de economische situatie van het land aan te duiden.
• Elke speler ontvangt geld – en wetenschapskaarten zodat ze het spel starten met 10 munten en 10 wetenschapspunten.
  Geld – en wetenschapskaarten.
  
• De startspeler zet zijn pion op het startveld links bovenaan het spelbord, de andere spelers zetten hun pion in het vak daarnaast. De rondeteller wordt op veld I van het rondespoor gezet.

Spelverloop

20th Century duurt 5 volledige ronden en een extra zesde ronde. Tijdens deze rondes verzamelen de spelers landtegels, technologieën en afvalblokjes. De steden waarin burgers geplaatst worden produceren geld, wetenschapspunten, invloedspunten en/of recycleren afval. Geld is belangrijk om land te kopen. Wetenschapspunten zorgen voor een beter milieubeleid. Invloedspunten geven de waarde van jouw land aan. Als je te veel afval verzamelt, verlies je op het eind van het spel heel wat punten. Genoeg zaken dus om je zorgen over te maken.

Een ronde.

• Het boeltje klaarleggen.
  Bij de start van een ronde moeten een aantal zaken klaargelegd worden. Er komen nieuwe land – en wetenschapstegels op het spelbord (de oude worden afgelegd) en de rondeteller wordt een veld verder gezet. De bovenste rampkaart wordt opengedraaid. Eventueel moet de prijstegel (ronde III en V) op het spelbord gelegd worden, de prijs van een technologietegel wordt met de overeenkomstige pion aangeduid. Daarna start de veiling van landtegels.
  Op het spelbord staat prima aangeduid waar het spelmateriaal gelegd moet worden.
  
• Landtegels veilen.
  De startspeler kiest een landtegel en plaatst een bod. De minimum prijs voor een landtegel is afhankelijk van de ronde 2, 3 of 4 goud. Andere spelers komen in wijzerzin aan de beurt en kunnen de prijs verhogen, passen of de veiling verlaten. De speler met het hoogste bod ontvangt de landtegel samen met een burger en een afvalblokje, hij verlaagt de prijs van een technologietegel door de pion één veld naar rechts op te schuiven, kiest een nieuwe landtegel en plaatst een bod. Spelers die gepast hadden, kunnen nu terug meebieden. Spelers die de veiling verlaten, zetten hun pion onder de prijstegel en kunnen direct één technologietegel kopen. De prijs van een technologietegel wordt aangegeven door de pion op de prijstegel en wordt met wetenschapspunten betaald. Spelers die meerdere landtegels per ronde kopen, ontvangen extra afvalblokjes. De eerste tegel levert 1 afvalblokje op, de tweede twee, enz…Spelers die geen landtegel gekocht hebben, ontvangen ter compensatie wat centen uit de bank.
• Rampen voorkomen.
  De speler die als laatste de veiling verlaat, komt nu als eerste aan de beurt. De huidige rampkaart toont welke rampen de spelers kunnen teisteren. Door het inzetten van wetenschapspunten kunnen spelers rampen voorkomen. Om beurt plaatsen de spelers hun pion in een kolom van de ramptabel op het spelbord. Elke kolom gaat gepaard met een specifieke ramp waarbij de ene ramp een stuk erger is dan de andere. Als je aan de beurt bent, mag je het bod van een speler verhogen door jouw pion op een hogere waarde in dezelfde kolom te plaatsen of je kan jouw pion op gelijk welke waarde in een nieuwe kolom plaatsen. (Er zijn evenveel kolommen beschikbaar als het aantal spelers!) Dit gaat zo door tot in elke kolom juist 1 pion staat. De spelers betalen hun bod (wetenschapspunten) aan de bank en verwerken hun rampen.
  Onder de tabel wordt elke ronde een rampkaart gelegd. Op die manier weten de spelers waarvoor ze bieden.
  
• Nieuwe landen aanleggen.
  Vooreerst moeten de spelers alle afvalblokjes die ze ontvangen hebben, verdelen over hun pas verkregen landtegels. Daarna moeten ze hun land – en technologietegels aanleggen. Tegels moeten horizontaal of verticaal of met een hoek aan elkaar grenzen. Vervolgens mogen de spelers gebruik maken van hun technologieën en passen ze de scores op hun spelerbord aan.
• Produceren en recycleren.
  De spelers ontvangen geld, wetenschapspunten en invloedpunten naargelang de productie ervan in hun land. Daarna mag gebruik gemaakt worden van de recyclage centra om afvalblokjes te verwijderen. Dit kan alleen als een burger in het centrum aanwezig is en als het afvalblokje via een spoorweg naar het centrum getransporteerd kan worden. Dit transport kan alleen naar aangrenzende (horizontaal/verticaal) tegels.
  De productie wordt bijgehouden op een spelerbord: hier 4 goud, 4 wetenschapspunten en 6 invloedpunten. Op de onderste rij wordt de graad van vervuiling bijgehouden.
  
• Bonuspunten.
  Na de tweede en de vierde ronde volgt een bonusronde waarin de spelers bonuspunten kunnen scoren. Wat zij daarvoor moeten doen is afhankelijk van de scorekaart.
  Enkele voorbeelden.
  

Ter verduidelijking.

• Afval recycleren: in onderstaand voorbeeld zijn er twee steden waar gerecycleerd kan worden. Het afvalblokje rechts bovenaan en het blokje eronder kunnen niet gerecycleerd worden omdat er geen verbinding is met een recyclagecentrum. De overige blokjes kunnen wel gerecycleerd worden. Het middelste blokje kan via het spoor naar boven. Hetzelfde geldt voor de twee onderste blokjes.
  
• Landtegels bevatten meestal meerdere steden. Bij elke stad staan de opbrengsten die je er kunt krijgen afgedrukt. Spoorwegen worden gebruikt om steden met elkaar te verbinden.
  
• Technologieën verhogen de opbrengst. De tegels rechts en links zijn technologietegels. Zij verhogen de productie van aangrenzende steden op voorwaarde dat de stad produceert wat de technologie aanbiedt. De tegel links onder is waardeloos omdat de aangrenzende stad invloedpunten produceert en geen goud.
  
• Er zijn verschillende soorten technologieën. Tegels met bruine kaders kunnen één keer per ronde gebruikt worden. Tegels met een witte rand moeten na gebruik afgelegd worden. Fabrieken worden bij de landtegels gelegd. Een teken linksboven heeft invloed op het milieu. Een vuilnisbak staat voor een extra afvalblokje. Een doodshoofd vermindert de kwaliteit van het milieu, een bloem verbetert die kwaliteit. De kwaliteit van het milieu wordt bijgehouden op het spelerbord.
  

De winnaar

Na de vijfde ronde volgt een extra ronde waarin de spelers nog één keer gebruik kunnen maken van hun technologieën. Daarnaast ontvangen ze nog één keer invloedpunten van hun land en mogen ze een laatste keer recycleren. Het spel eindigt met een extra telling waarbij:

• Elke landtegel zonder afvalblokje 2, 3 of 4 punten oplevert. Dit is afhankelijk van de graad van vervuiling (zie boven).
• Elke landtegel met 2 of meer afvalblokjes strafpunten oplevert. -5 voor 2 blokjes, -10 voor 3 blokjes, enz….
• De graad van vervuiling de score positief of negatief beïnvloed. (zie boven)
• De spelers met het meeste geld extra punten ontvangen. (8, 5, 3, 1)
• De spelers met het meeste wetenschapspunten beloond worden. (8,5,3,1)

SPELBEOORDELING

20th Century biedt een mix van verschillende soorten mechanismen. Er zijn 2 verschillende soorten veilingen, er is het aanleggen van tegels, er zijn 3 verschillende soorten inkomsten, je moet rekening houden met het milieu en je kan gebruik maken van verschillende technologieën. Indien deze elementen perfect op elkaar afgestemd zijn, moet 20th Century een prachtig spel zijn. Maar is dat wel zo? Ik vind van niet. Een speler die bij de start niks in de weg gelegd wordt, zal met de vingers in de neus winnen. De rijken worden rijker, je kent het wel. Als de spelers vanaf de start aan elkaar gewaagd zijn, kan een spannende strijd ontstaan. Dit heb ik echter nog maar één keer weten gebeuren. Meestal zijn er grote verschillen tussen de scores. Een verschil van 20 punten is geen uitzondering.
De afvalblokjes lijken aanvankelijk een factor waarmee je rekening moet houden. Dit is echter minder doorslaggevend dan je denkt. Rijke spelers kopen naar het einde toe de beste tegels en kunnen zo milieurampen voorkomen. De graad van vervuiling moet je wel wat in de gaten houden, je kan er heel wat punten mee verdienen.
De prijs van de technologietegels vind ik te laag. Op het moment dat je uit de veiling stapt, kan je voor een appel en een ei zo’n tegel kopen. Daardoor gebruik je wetenschapspunten enkel bij het voorkomen van rampen. Meestal komt het er dan op neer dat de spelers om beurt een ramp voorkomen en om beurt de ergste ramp moeten verwerken. Aangezien de ene rampkaart de andere niet is, moet je daarin wat geluk hebben. Je zou kunnen focussen op wetenschapspunten als je tegels koopt, maar dan ben je op voorhand verloren. Goud en invloedspunten zijn veel doorslaggevender.
Bij het aanleggen van tegels moet je heel weinig in overweging nemen. Tenminste één hoekpunt moet raken, voor de rest ben je niet aan regels gebonden. Een tegel aanleggen is een koud kunstje. De uitdaging zit dus zeker niet in het opbouwen van jouw land.
De verschillende scorekaarten kunnen wat variatie bieden hoewel de strategie ‘invloedpunten – goud’ dikwijls de winnaar oplevert.
De uitvoering van 20th Century is geslaagd. Het geheel oogt mooi en ik heb de indruk dat er voor kwaliteit gekozen is. Ondanks bovengenoemde minpunten schuif ik nog altijd met plezier aan als 20th Century op tafel gelegd wordt. De voorwaarde is dan wel dat er snel gespeeld wordt en dat de spelers aan elkaar gewaagd zijn. Met zo’n bezetting is dit spel zeker een 8 waard. Als ik echter rekening houd met wat ik zopas heb getokkeld en met onze beoordelingsmaatstaf moet ik die score verlagen tot 6.