Auteur	Alain Epron
	Uitgever	Quined Games
	Aantal spelers	2-4
	Spelduur	90 minuten
	Jaar van uitgave	2014
	Prijs	34.50€
	Recensie door	Vandenbogaerde Fabrice
	Score	5.0/10
	Links	Quined Games

kort gesteld

Massilia is één van de succesvolste steden van het Romeinse rijk. Handel drijven is wat de stad levendig houdt en wat van de spelers verwacht wordt.
Bij de start van het spel bezit elke speler één marktkraam, drie verschillende goederen (die liggen in het marktkraam), wat startgeld (5 voor de startspeler en telkens 1 meer voor de volgende spelers) en 4 verschillende dobbelstenen.
Alle andere goederen en dobbelstenen worden op het spelbord gelegd.

Bij de start van een ronde worden de dobbelstenen die in de tempel liggen (centraal op het spelbord), gegooid en terug in de tempel op het juiste vak gelegd. Daarna gooien de spelers hun eigen dobbelstenen. Voor elke dobbelsteen bepalen ze of ze die houden (kost 2) of ook in de tempel leggen.
Vervolgens kunnen de spelers om beurt 1 actie uitvoeren. Daarvoor moeten ze een dobbelsteen activeren. Deze dobbelsteen komt ofwel uit de tempel ofwel uit de eigen voorraad (waarvoor je per dobbelsteen 2 betaald hebt!). Na het uitvoeren van de actie leg je jouw dobbelsteen achter jouw scherm.  Er zijn vier verschillende kleuren dobbelstenen. Elk kleur genereert een andere actie.

• Beige: koop goederen in de haven, evenveel als de dobbelsteen aangeeft. Elk blokje kost evenveel als de prijstegel aangeeft. De puntensteen bij het gekochte goed wordt 1 veld lager gezet. Je mag de gekochte blokjes over jouw markten verdelen. Let wel, het maximum aantal blokjes per markt is 6.
• Zwart: verhoog jouw reputatie (= koop punten). Je moet evenveel punten kopen als het aantal ogen van de gekozen dobbelsteen aangeeft. De prijstegel bij de tempel bepaalt de prijs per punt.
• Grijs: offer aan de goden (= godenkaart trekken). Verwijder evenveel goederen van jouw marktkramen als de gekozen dobbelsteen aangeeft en trek ofwel de bovenste gedekte godenkaart ofwel één van de twee open liggende godenkaarten. Deze kaarten bieden verschillende voordelen.
  
• Bruin: verplaats een klant of de consul. Zowel de 3 klanten (in de kleur van de goederen) als de Consul (wit) wandelen op een pad rond de marktkramen. Als je een bruine dobbelsteen activeert, mag je één van die vier in een richting naar keuze bewegen, evenveel vakjes als het aantal ogen van de gekozen dobbelsteen aangeeft. Er zijn verschillende mogelijkheden:
• Een klant stopt bij een eigen kraam. De klant koopt alle goederen (blokjes) in zijn eigen kleur. De prijstegel bij het tempelvak bepaalt de prijs per goed. Bovendien ontvang je voor elk goed evenveel punten als de puntensteen bij dit goed aangeeft. Daarna wordt de puntensteen 1 veld hoger gezet.
• De consul stopt bij een leeg veld: je mag er voor 5 sestertiën een leeg marktkraam plaatsen. Daarna mag je jouw goederen herverdelen.
• De consul stopt bij een leeg marktkraam: het marktkraam wordt van het spelbord genomen.
• De consul stopt bij een marktkraam met goederen: de eigenaar moet per goed 1 sestertiën betalen. Elk goed waarvoor niet betaald wordt, wordt terug in de haven gelegd.

Samenvatting op de achterkant van een spelerscherm.

Spelers kunnen tijdens hun beurt straffiches nemen om de kleur of de waarde van een dobbelsteen te veranderen. Als een speler geen acties meer kan of wil uitvoeren, moet hij passen.   Neem een pastegel en het overeenkomstig aantal sestertiën uit de voorraad. De speler die als eerste past, ontvangt het meeste geld maar komt in de volgende ronde als laatste aan de beurt. De ronde eindigt als alle spelers hebben gepast.
Na 7 ronden eindigt het spel. De spelers krijgen extra punten voor marktkramen en geldvoorraad. Straffiches leveren minpunten op.

MIJN GEDACHT

Massilia schreef reeds voor het uitkwam geschiedenis. De details zijn mij ontgaan maar het komt er op neer dat Arno een ten dode opgeschreven project terug leven heeft ingeblazen. Alleen daarvoor verdient de man mijn respect.
Massilia moet het hebben van heel wat interactie en een hoge pestfactor. Vooral dat laatste baart me zorgen omdat een hoge pestfactor vaak een degelijke strategie in de weg staat. Dit is niet het geval bij spelletjes die snel afgelopen zijn, waar de funfactor centraal staat. Massilia behoort met een spelduur van 90 minuten niet tot die categorie.
Massilia steunt op een vrij origineel mechanisme. De combinatie kleur en type actie samen met aantal ogen en kracht van de actie vind ik een heel leuk principe. Helaas komt dit principe niet volledig tot zijn recht. Daar zijn verschillende redenen voor.

• In principe worden de actiemogelijkheden bepaalt door de dobbelsteenworp. Meestal is het aantal mogelijkheden eerder laag. Heel wat dobbelstenen zijn bij aanvang onbruikbaar. Door gebruik van straffiches kan je het resultaat van een dobbelsteen aanpassen. Straffiches leveren wel minpunten op, maar dit weegt niet op tegen het voordeel dat je er uit kan halen. In principe moet je ervan uitgaan dat je zoveel mogelijk van die straffiches gebruikt. Of je er nu 8 of 20 gebruikt, je ontvangt maximaal 15 minpunten. Als je al 8 straffiches hebt, wat vrij snel gebeurt, wat belet je dan om extra straffiches te gebruiken? Eens de voorraad straffiches op is, vermindert het aantal actiemogelijkheden aanzienlijk.
• Godenkaarten zijn best wel bruikbaar maar ontzettend duur. Misschien had het gebruik van aangepaste dobbelstenen (tot 3 ogen bijvoorbeeld), overwogen moeten worden? Niemand wil 4, 5 of 6 goederen inleveren voor een Godenkaart die in de helft van de gevallen hetzelfde effect heeft als een straffiche.
• Geld is in Massilia heel schaars. Spelers die van bij de start de consul op bezoek krijgen, zitten direct met de gebakken peren. Spelers die naast geld ook goederen verliezen, hinken steeds achterop. Het gebeurt dat een speler past, 4 Sestertiën ontvangt en die de beurt daarna direct terug mag inleveren. Passen is op die manier vrij zinloos. Wie past, zou bescherming tegen de consul moeten genieten, vind ik. Bovendien komt de eerste speler die past, de volgende ronde als laatste aan de beurt. Dit mechanisme zorgt er voor dat spelers die goed starten, steeds een stap voor zijn.
  Dobbelstenen reserveren kost 2 sestertiën wat vaak onbetaalbaar blijkt.
• De prijstegels schuiven elke ronde één veld door. De ronde(n) waarin de verkoop van goederen slechts 1 sestertiën per goed oplevert, is behoorlijk frustrerend omdat net dan goederen kopen ook het duurst is. Kleurloze dobbelstenen zijn goedkoopst maar die worden dan snel opgekocht. Als je als laatste aan de beurt komt, zal de voorraad leeg zijn. In zo’n ronde is punten kopen vaak wel zinvol, als je daar geld voor hebt. Rijke spelers zijn steeds in het voordeel. Zowel voor het behalen van punten als voor het verwerven van extra goederen en inkomsten.

Massilia biedt wel wat mogelijkheden maar schiet vrij traag uit de startblokken. Wie in het begin achterop raakt, kan moeilijk die achterstand inhalen. De consul verplaatsen, is dan vaak de enige mogelijkheid om de pijn wat te verzachten. Dit komt het spelplezier niet echt ten goede. Je kan goederen verdelen over verschillende marktkramen om hoge belastingen te ontduiken maar daar moet je wel eerst markkramen voor bouwen en die kosten ook 5 sestertiën.
Massilia voelt aan als een ruwe diamant die onvoldoende geslepen is. Terwijl ik aan het spelen ben, schieten mij heel wat mogelijke aanpassingen door het hoofd:

• Laat elke speler starten met 10 straffiches achter zijn scherm. Beloon de spelers die er het minste gebruiken.
• Voor de aankoop van godenkaarten halveer je het aantal ogen van de dobbelsteen (afronden naar beneden).
• Wie past, kan door de consul niet meer belast worden, bovendien mag deze speler de volgende ronde starten.
• Elke speler mag 1 dobbelsteen gratis reserveren.
• Een extra actie voorzien waarbij elke dobbelsteen (onafhankelijk van kleur en aantal ogen) wat geld oplevert.
• …

Deze gedachten geven mij het gevoel dat Massilia niet af is. Daarmee bedoel ik dat het niet naar ‘mijn’ zin is afgewerkt. Ik vermoed dat er spelers zijn die wel van de keiharde pestfactor houden.